تفکر طراحی چیست؟ مراحل تفکر طراحی

در ساده ترین تعریف می توان گفت که تفکر طراحی، فرآیند پیدا کردن راه حل ها و خدمات برای رفع مسائل پیچیده و ایجاد زندگی بهتر است. شاید تعریف ساده باشد. پس کجای این مسئله است که انقدر سختش کرده است. سختی تفکر طراحی تنها در فهم آن است. کافی است که با سازوکار این متدولوژی و روش ها و مراحل آن آشنایی داشته باشید تا شما نیز بتوانید از این راه، برای حل بسیاری از مسائل و گره ها چه در زمینه ی کاری و چه در زندگی عادی بهره مند شوید.

سازمان ها، اداره ها و شرکت های بزرگی درحال به کار بردن تفکر طراحی در پروسه ی حرفه ای خود هستند. برای همین اگر شما نیز می خواهید در کسب و کار خود موفق باشید، بهتر است که به تقویت این قوه ی خود بپردازید. Design Thinking یا همان تفکر طراحی با اهدافی چون توسعه ی کسب و کارها، ارائه ی خدمات جدید در سطح بزرگ، کسب رضایت مشتری ها و ... به کار گرفته می شود. همانگونه که تیم براون، رئیس و مدیرعامل IDEO میگوید، تفکر طراحی برای این است که آنچه مشاهده می کنیم را با بینش و قدرت خلاقیت به محصولات و خدماتی تبدیل کنیم که زندگی را بهتر کند. امروزه تمام افراد در مشاغل مختلف به یادگیری این روش نیاز دارند و اصلا مختص گروه و یا حرفه ی خاصی نیست. برای همین ما در اینجا هر آنچه نیاز است را در مورد تفکر طراحی به شما خواهیم گفت. پس تا آخر با ما همراه باشید. 

چرا تفکر طراحی مهم است؟

تفکر طراحی از آنجایی بسیار اهمیت دارد که با توجه به وضع موجود، تمام تمرکز بر روی حل مسائل گذاشته می شود. دیگر اینکه شما فرض کنید برای یک مسئله ی خاص در جامعه به عنوان مثال برای رفع مشکل زباله در محلات، به دنبال راه حل هستید، کسانی که با تفکر طراحی دست به پیدا کردن راه حل ها می زنند، وضع موجود و نیاز کاربران را در اولویت های خود قرار می دهند. در اینجا دیگر سوددهی و منفعت های مالی در درجه های دوم اهمیت قرار می گیرد. همین مسئله سبب می شود که طراحی رابط کاربری صورت گیرد. بدین معنی که تفکر طراحی، مساله را حول مشتری یا همان کاربر می چرخاند. اینگونه است که شرکت های بزرگی مانند جنرال الکتریک و یا اپل در ارائه ی خدمات خود تا به این حد موفق بوده اند. در این شرکت های بزرگ تمام استراتژی های حل مسئله با روش تفکر طراحی به پیش می رود. در واقع تفکر طراحی از آنجایی مهم می شود که با در نظر گرفتن مشتری ها و نیازهای واقعی آنها، احتمال موفقیت طرح های پیشنهادی را چند برابر می کند. موضوع اصلی در بررسی مشکل ها و ایده های مختلف، میزان توان برطرف کردن نیازهای کاربران است. با به کارگیری روش تفکر طراحی می توان یک ارتباط دوطرفه میان ارائه دهندگان یک محصول یا خدمات و گیرندگان آن محصول یا خدمات ایجاد کرد. به همین راحتی!

رقابت سازمان های مختلف با تفکر طراحی

شاید این مساله جدید به نظر برسد، اما جدید نیست! بیش از پنجاه است که از این متد در رشته ها و حرفه های مختلف استفاده می شود. اولین زمان به کارگیری آن به سال 1969 برمی گردد. زمانی که فردی به نام رابرت ای سیمون آن را در مهندسی طراحی به کار برد. بعدها در نظام آکادمیک و دانشگاهی توسط رولف فاست به یک نظریه تبدیل شد و از آن پس به شیوه های مختلف به تحقیق و بررسی مراحل مختلف امکان پذیر آن کار شده است. در واقع این یک روش کاملا علمی است که تنها نیاز به افرادی پیگیر و هوشمند دارد. تا در کوتاهترین زمان ممکن بتوانید نتیجه ی آن را در حل مسائل و مشکلات خود ببینید. 

همانطور که گفته شد، تفکر طراحی مجموعه ای از تکنیک های کاربر محور است. همین مساله سبب می شود که از طرف دیگر اهمیت تفکر خلاقانه مشخص شود. شاید بتوان در یک کلام ساده گفت که سنگ بنای تفکر طراحی، داشتن قوه ی خلاقیت است. اما خلاقیت چیست؟

خلاقیت چیست؟

هنوز هم نتوانسته اند تعریف دقیقی از خلاقیت ارائه دهند. می توان گفت خلاقیت توان و یا استعداد پیدا کردن راههای جدید و قابل قبول و زیبا است. در اینجا باید بسیار دقت کرد، هر راه حل و ایده ی جدیدی به معنای داشتن خلاقیت نیست. این ایده های جدید باید زیبا، کاربردی و قابل قبول اهل حرفه و فن باشند. از آنجایی که در تفکر طراحی می بایست برای وضع موجود و نیازهای مشتری ها و کاربرها به حل مسئله پرداخت، پس باید ایده های جدید را پیدا کرد. تا زمانی که کاربران و مسائل با هم تفاوت داشته باشند، در تفکر طراحی به خلاقیت نیاز دارید. این بدین معناست که اگر شرکت رقیب شما برای حل مساله ای به راه حل خاصی دست یافته است، امکان استفاده از آن راه حل برای شما هیچ جای تضمین و مقبولیتی نخواهد داشت. اگر اینگونه بود که سنگ روی سنگ بند نمی شد. راههای خلاق تنها یکبار و برای یک مسئله ی خاص بروز می کنند. برای بهبود خلاقیت می توان از تکنیک هایی مانند خواندن زیاد، پیگیری کردن متدهای افراد خلاق، در نظر گرفتن تمام جوانب به صورت اصولی، فکر کردن به مراتب در مورد حل مساله و ... استفاده کرد. 

چگونه می توان طراحی خلاقانه داشت؟

با یک داستان می توان اهمیت طراحی خلاقانه در تفکر طراحی را مشخص کرد. روزی در سطح شهر چاله ای بزرگ بر زمین بود و مردی داخل آن افتاد و جان خود را از دست داد. افراد مختلف برای حل این معضل به محل حادثه آمدند و به ارائه ی راهکارهای خود پرداختند. یکی می گفت که بهتر است در این نزدیکی اورژانس دسترس پذیر برای مصدومان این حوادث راه اندازی شود، دیگری می گفت بهتر است با نصب یک پوستر بزرگ افراد را از وجود چاه آگاه کنیم و فرد دیگری می گفت تنها راه چاره این است که این مسیر برای مدتی مسدود شود. در این میان پسربچه ای که غرق فکر کردن بود، گفت چرا پس چاله را پر نمی کنید؟ 

شاید داستان مقداری ساده و آسان باشد اما تمام مسائل دیگر در تفکر طراحی مانند این داستان است. شما تنها باید کاربر و بهترین و ساده ترین راه برای حل مساله ی او را در نظر داشته باشید. خلاقیت همیشه پرهیاهوترین راه نیست، بلکه ساده ترین و کاربردی ترین آن است. روح خلاقیت، نوآوری است. شما راه حل های جدید باید ارائه دهید تا بتوانید در سطح گسترده تری دیده شوید. برای همین توصیه ی ما این است که برای اینکه تفکر طراحی به صورت خلاقانه داشته باشید، بهتر است خارج از چارچوب فکر کنید. ذهنتان را از هر مسئله ای جدا کنید و تمام آنچه زیر نظر دارید، مشاهدات و ارتباط دادن آنها به همدیگر باشد. 

فرایندها و مراحل تفکر طراحی

فرایندها و مراحل مختلفی توسط سازمان ها و تیم های تحقیقاتی مختلف برای تفکر طراحی معرفی شده اند. همه ی اینها از سه تا پنج مرحله تشکیل می شوند و شباهت های بسیار زیادی به همدیگر دارند. البته تمام آنها براساس یک کانسپت مشترک پایه ریزی شده اند. این کانسپت برای اولین بار توسط هربرت سایمون، برنده ی جایزه ی نوبل در سال 1996 میلادی، معرفی شد. در اینجا دو طبقه بندی از مراحل تفکر طراحی را برای شما آورده ایم.

پنج فاز تفکر طراحی با رویکرد d.school

در این رویکرد، پنج مرحله برای تفکر طراحی وجود دارد اما دقت داشته باشید، این مراحل همیشه به این ترتیب نیستند. شاید نیاز باشد در یک مرحله به مرحله ی قبل برگشت داشته باشید. هدف پیدا کردن راه حل های نوآورانه است پس با خیال راحت و بدون محدودیت موارد را دنبال کنید. 

• همپوشانی-ارتباط با کاربران

• تعریف-به بررسی نیازهای کاربران و مشکلات آنها بپردازید.
• ایده-آنچه که بعنوان مفروضات دارید را به چالش بکشید و ایده های نوآورانه و ناب را بیرون بکشید. 
• نمونه اولیه-برای شروع کارها
• تست کردن راه حل هایی که بدست آورده اید. 

این یک سیر خطی نیست بلکه رفت و برگشت های زیادی را تجربه خواهید کرد. 

سه مرحله ی کلی دیگر را می توان برای تفکر طراحی معرفی کرد:

• پیدا کردن مسئله و مشکل واقعی: در واقع این مرحله به شما گفته می شود که میز کار و ساختمان محل کار خود را رها کنید و به بیرون بروید. تفکر طراحی با تحقیق کردن درمورد کاربران و مشتری ها، شروع می شود. مشتری ها ابدا به شما راه حل ارائه نمی دهند، آنها به شما کمک می کنند که خلاقانه به دنبال راحل ها بروید. نیازهای مشتری ها، دقیقا تمام آن چیزی است که باید در کسب و کار خود به آنها دقت داشته باشید. در این مرحله می توانید از روش های مشاهده و یا مصاحبه با کاربران بهره ببرید. این را همیشه به یاد داشته باشید که ما جای آنها نیستید و باید هر گونه اظهار نظرهای آنان را بدون غرض ورزی های شخصی در نظر بگیرید.
• ایده پردازی: تفکر طراحی خلاقانه اینجا اهمیت پیدا می کند. شما باید در تفکر طراحی و ایده پردازی نه یک ایده که چندها ایده و راه حل داشته باشید. ابدا با اولین ایده و نظر نباید کار ایده پردازی را متوقف کنید. شاید لازم باشد بارها نظرات و مشاهدات خود در مرحله ی قبلی را مرور کنید و یا باز هم وارد میدان تحقیق شوید. تمام اعضای تیم تفکر طراحی باید در همکاری با یکدیگر به ارائه ی ایده ها و بحث و بررسی آنها بپردازند. 
• ساخت نمونه اولیه: آن ایده ای که بیشتری نمره و توجه را به خود کسب کرده است، عملی کنید. نمونه ای از آن را بسازید اگر محصول است و یا اگر خدمات است، آن را عرضه دهید. فیدبک های آن را مورد بررسی قرار دهید. این را همیشه به یاد داشته باشید که شاید ایده ی شما در مرحله ساخت و تست، خوب از آب درنیاید. نگران نباشید و  ایده های دیگر را امتحان کنید. تمام بازخوردهایی که با طرح ها و ایده های شما می شود را باید غنیمت بشمارید، حتی اگر مقداری بی رحمانه باشند. 
• برنامه ریزی اجرایی: برای توسعه ی محصول و یا خدمات خود به برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت بپردازید. مزیت های راه حل های خود و میزان کاربردی بودن آن را بدست بیاورید. مطمئن شوید که آیا در مسیر برآورده کردن هدف های خود هستید یا خیر؟

این ویژگی پروژه های موفق است، که با به کارگیری تفکر طراحی و طراحی مشتری محور شروع به کار می کنند و با اطمینان بیشتری دست به ایده پردازی و دنبال کردن نمونه های مورد نظر خود می پردازند. حال شما بگویید تا چه حد از این استراتژی در سیستم کسب و کار خود استفاده کرده اید؟ 

طراحی رابط کاربری و طراحی تجربه کاربری

این دو مفهوم را تحت عنوان UI و UX می شناسند. بیشتر در زمینه ی طراحی سایت به کار می روند. در تفکر طراحی، مفهوم طراحی رابط کاربری نیز وجود دارد. بدین معنا که هر محصولی که تولید می شود باید برای کاربر قابل استفاده باشد. هر آنچه که سبب می شود بتوان از یک محصول استفاده کرد، رابط کاربری نام دارد. پس باید بسیار به این مسئله دقت داشته باشید. آیا می دانید که مهمترین ویژگی هر محصول این است که قابل استفاده باشد. یعنی کاربردی باشد. نقشی که دستگیره برای در و دسته برای چاقو دارد. هدف اصلی، در و قسمت تیز چاقو است اما این دستگیره ها نقش رابط کاربری را دارند. تفکر طراحی بر اساس مشتری ها است و تفکر رابط طراحی قابل استفاده بودن خدمات و محصولات را تضمین می کند. 

در هر کسب و کاری می توان از تفکر طراحی بهره گرفت. تیم براون (Tim Brown) معتقد است که تکنیک ها و راهبردهای تفکر طراحی در هر سطحی که به کار گرفته شود برای افراد مفید خواهد بود. 

حال اگر در هر کسب و کاری که هستید می خواهید نقطه عطفی در ارائه خدمات و محصولات خود داشته باشید، بهتر است با اصول جهانی تفکر طراحی پیش بروید. در اینجا به طور ساده و خلاصه تمام جوانب کار برای شما توضیح داده شد. در کنار اینها می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر با مشاوران ما در تماس باشید و از مشاوره های رایگان ما بهره ببرید. 

مقاله پیشنهادی: تفاوت دیجیتال مارکتینگ و بازاریابی سنتی